Pars I. Pag. 7, n. 1, lin. 9: óptime dícitur: «præcedéntium Conciliórum arguménto instans», ut cesset, una vice pro semper, aliquórum preténsio revisiónis Concílii Vaticáni I.
Pag. 9, n. 5 (De Ecclésia ut mýstico córpore Christi); nimis bréviter et generáliter lóquitur schema de hac veritáte speciátim post encýclicam Pii XII Córporis Mýstici. Clárior et ámplior determinátio multárum quæstiónum, quæ agitabántur inter auctóres, desiderátur.
Pag. 12, n. 9 (De néxibus Ecclésiæ cum christiánis non-cathólicis): schema, hac de re, tímide lóqui vidétur. Non áudet dícere quod christiáni non-cathólici sint membra Ecclésiæ, vel quália sint; quomódo vocándus sit nexus de quo fit sermo.
Vidétur quod vocábula «hæréticus», «schismáticus» non ámplius exístunt.
Si ita est, nonne doctrína Pii XII, in Córporis Mýstici [encýclicis], rejícitur, quia ibi álio modo determinántur membra Ecclésiæ, et clare excludúntur membra ecclesiárum separatárum.
Clárior expectátur exposítio, hac de re; ibíque dicéndum est quod de essďntia Ecclésiæ Christi est únitas magistérii et regíminis cujus centrum et fundaméntum est primátus Románi Pontíficis.
Cum áutem ecclésiæ non-cathólicæ rejícient unitátem hoc sensu, ídeo sunt extra hanc unitátem et extra veram Ecclésiam. Nec sunt veræ ecclésiæ Christi, cum non hábeant elemémtum essentiále Ecclésiæ Christi. Non súfficit dícere quod habent unitátem imperféctam, si non ádditur quod illa imperféctio est rei essentiális.
Pag. 11, n. 7, linn. 13-25: hic exprímitur perféctus actus fídei de Ecclésia Christi, qui solátium dat cathólicis cum Ecclésia sentiéntibus et ipsis acathólicis qui ánimo sincéro scire volunt quǽnam sit revéra fides cathólica circa Ecclésiam Christi.
Pag. 30, n. 19: opportúnum esset ad finem, mentiónem fácere de obséquio præstándo congregatiónibus Cúriæ Románæ, per quas Románus Póntifex exércet régimen et magistérium Ecclésiæ.
Pag. 31, n. 21, lin. 10: dícere: «… licet a Románo Pontífice, suprémo Ecclésiæ cápite, exercítium ejúsdem…».
Pars II. Pag. 5, n. 23 (De membrórum in Ecclésia Christi æqualitáte et inæqualitáte): schema vidétur multa dícere de æqualitáte membrorum in Ecclésia, et pauca de eorum inæqualitáte.
Affirmátur quídem inæquálitas, sed fere támquam quid secundárium, et statim conátus fit eam ad sat páuca reducéndi.
Dícitur enim, pag. 6, n. 23, lin. 13: «Et si quídam ex voluntáte Christi ut doctóres, mysteriórum dispensatóres et pastóres super álios constituúntur, veræ tamen inter omnes viget æquálitas quóad dignitátem et actiónem cunctis fidélibus commúnem».
Num præter hanc dignitátem et actiónem ómnibus commúnem, doctóres et dispensatóres mysteriórum, constitúti voluntáte Christi, non habent áliam dignitátem et actiónem, quæ supérant primam dignitátem et actiónem, et quæ cáusant magnam inæqualitátem?
Eádem pag. 6, lin. 17, schema addit: «Distínctio enim quam ipse Dóminus inter hierarchíam et pópulum pósuit, simul est conjúnctio, cum pastóres et álii fidéles inter se commúni necessitúdine devinciántur; Ecclésiæ præpósiti pópulo insérviant, pópulus áutem pastóribus et doctóribus suis obœ́diens, ad salútem commúnem cooperétur».
Num ex eo quod pastóres et súbditi devinciúntur inter se, præpósiti pópulo inserviéntes et pópulus obœ́diens eis, æquálitas an inæquálitas séquitur?
Comparatiónem quámdam addit schema, quæ pótius contrárium indicáre vidétur. Ait enim: «Fidéles áutem sicut ex dignatióne divína fratrem habent Christum, qui cum sit Dóminus ómnium, venit tamen non ministrári sed ministráre, ita étiam fratres habent eos qui, in sacro ministério positi, auctoritáte Christi et docent et sanctíficant et pascunt…».
Jamvéro sicut fidéles, licet hábeant Christum fratrem, sunt tamen ei subordináti et consequénter non sunt ei æquáles, ita fidéles subordinántur pastóribus et doctóribus suis, et consequénter non sunt eis æquáles.
Conátus ostendéndi quod fidéles habent obligatiónem apostolátum exercéndi non debet celáre vel mitigáre realitátem distinctiónis fidélium a pastóribus.
Nonne opportunius esset, inítio hujus schemátis, exponére bréviter clare et distíncte veritátem cathólicam, sciit: «Vera Ecclésia Christi est socíetas hierárchica, proínde inæquális, et ita a Christo auctóre constitúta ut álii doctóres, álii discípuli, álii præpósiti, álii súbditi, álii mysteriórum dispensatóres, álii sanctificándi, licet omnes ad eúndem finem últimum tendant. Præpósiti áutem ac doctóres sunt ut minístrent, súbditi áutem et discípuli ut ministréntur, etsi hi étiam sollíciti esse débeant de próximi salúte et ad apostolátum commúnem cum pastóribus cooperári»?
Hæc véritas est de fide, ex váriis definitiónibus Ecclésiæ, v. g. Concílii Tridentíni (cf. Denz. n. 960).
Hæc áutem constitútio Ecclésiæ est de jure divíno, scii, ipse Christus ministérium ecclesiásticum instítuit, non ita tamen ut omnes fidéles, eo ipso quod sunt fidéles, fruántur júribus própriis hujus ministérii, sed instítuit ministérium distínctum a réliquo cœtu fidélium, illíque tríbuit, independénter a fidélibus, ídeoque immediáte, auctoritátem regéndi, docéndi et sanctificándi fidélium cœtum.
Juvat hæc ómnia clare exponére, ut vitétur error Protestántium et aliórum dicéntium: «plenitúdinem potestátis esse pænes fidélium cœtum, qui, cum non possit per se ímplere múnera sacerdótio et magistério adnéxa, delégat peculiáres minístros ad hæc múnera obœúnda, qui minístri proínde dirígunt et docent auctoritáte a fidélium cœtu accépta».
Notándum est quod in schémate Pátribus Concílii Vaticáni I propósito dicebátur: «Christi áutem Ecclésia non est socíetas æquálium, ac si omnes in ea fidéles eádem jura habérent; verum est socíetas inæquális, et hoc non ídeo tantum, quía fidélium álii clérici sunt álii láici; sed proptérea quod máxime in Ecclésia est potéstas divínitus institúta, qua álii ad sanctificándum, docéndum et regéndum prædíti sunt, álii destituántur».
Et can. 11 sic enuntiabátur: «Si quis dixérit, Ecclésiam institútam divínitus esse támquam societátem coæquálium, ab epíscopis vero habéri offícium et ministérium, non áutem própriam regíminis potestátem, quæ ipsis divína ordinatióne cómpetat, quǽque ab iísdem sit líbere exercénda, anathéma sit».
Pag. 7, n. 24 (De sacerdótio universáli): ne errores, per falsas interpretatiónes textus (1 Pet., 2, 4-10 et Apoc. 1, 6 et 5, 9-10) renascántur quóad sacerdótium universále ejúsque consectária, optándum est ut doctrína magistérii ecclesiástici magis evidénter ponátur, tánquam firmíssima veritas, adducendo, v. g. id quod Concilium Tridentínum státuit: «Quod si quis omnes christiános promíscue Novi Testaménti sacerdótes esse aut omnes pari inter se potestáte spirituáli prædítos affírmet, nihil áliud fácere vidétur, quam ecclesiásticam hierarchíam, quæ est ut castrórum ácies ordináta, confúndere» (Denz. n. 960).
Perútile erit quóque, hac de re, in memóriam revocáre id quod Summus Póntifex Pius XII dicébat in Lítteris Encýclicis Mediátor Dei et hóminum diei 20 novémbris 1947: «Quod tamen christifidéles Eucharísticum partícipant Sacrifícium, non idcírco sacerdotáli étiam potestáte fruúntur. Id quídem vestrórum gregum clare præ óculis ponátis omníno necésse est.
Sunt enim, venerábiles fratres, qui hódie ad jam olim damnátos erróres accedéntes, docent in Novo Testaménto, sacerdótii nómine id solum veníre, quod ad omnes spectat, qui sacri fontis lavácro expiáti fúerint; ítemque præcéptum illud, quo Jesus Christus in novíssima Cœna id apóstolis commíserat faciéndum, quod ipse fecérat, ad cunctam dirécto pertínere christifidélium Ecclésiam; átque exínde, deínceps tantum, hierárchicum consecútum esse sacerdótium. Quaprópter pópulum autúmant vera pérfrui sacerdotáli potestáte, sacerdótem áutem ágere ex delegáto a communitáte múnere…
Quantópere captiósi hujus géneris erróres iis contradícant veritátibus, quas jam asseverávimus, de gradu tractántes quo sacérdos in mýstico Jesu Christi Córpore pollet, explanáre supervacáneum est» (Acta Apostólicæ Sedis, 2 decémbris 1947, pag. 553).
Pag. 8, n. 25 (De vita salutífera et apostólica laicórum):
Pag. 9, lin. 29, dícitur: «Ad quam apostólicam navitátem Ecclésia suos fílios instánter appéllat, præsértim láicos, qui váriis opportunitátibus datis majóre cum efficácia uti possunt, præcípue per contáctus suos personáles».
Pag. 10, n. 26, lin. 27, dícitur: «Láici ítaque pro sciéntia, competéntia in rebus, et auctoritáte qua pollent facultátem habent, immo aliquándo offícium, suam senténtiam declarándi, de iis quæ ad Ecclésiæ vel communitátis bonum pértinent».
Ne his et simílibus áliis verbis láici, nimis excúlti, tenténtur áliquo modo contémnere præpósitos minus doctos et agant independénter ab eis, juvat, ante ómnia, clare et distíncte, exponére quod essentiále est doctrínæ cathólicæ circa apostolátum laicórum, v. g. referéndo hæc quæ Summus Póntifex Joánnes XXIII dicit in Lítteris Encýclicis Mater et Magístra. «At si forte contíngat, ut de hac cáusa sacræ auctoritátis órdines áliquid præcéperint vel decréverint, palam est huic senténtiæ esse ab homínibus cathólicis próxime paréndum. Ecclésiæ enim non tantum jus et offícium est túeri princípia ad religiónem et ad morum integritátem spectántia, sed étiam pro sua auctoritáte senténtiam suam pronuntiáre, cum de princípiis iísdem ágitur ad efféctum adducéndis».
Pag. 23, n. 36, lin. 11: óptime ponúntur hæc verba «vel in monte contemplántem», quíbus magis mágisque osténditur necéssitas vitæ contemplatívæ, quæ fundaméntum constítuit veri apostolátus.